Hướng dẫn cách biểu diễn thuật toán bằng sơ đồ khối

Lưu đồ thuật toán (flowchart) là gì

---

Lưu đồ thuật toán là công cụ dùng để biểu diễn thuật toán, mô tả nhập (input), dữ liệu xuất (output) và luồng xữ lý thông qua các ký hiệu hình học. Công cụ này rất thích hợp để bạn học cách tư duy phân tích bài toán.

Các ký hiệu

Để vẽ lưu đồ thuật toán, bạn cần nhớ và tuân thủ các ký hiệu sau đây:

Lưu đồ thuật toán được duyệt lưu đồ thuật toán theo trình tự sau:

• Duyệt từ trên xuống.
• Duyệt từ trái sang phải.

Để cho dễ hình dung, chúng ta sẽ tìm hiểu các bài toàn sau:

Bài 1: Cho số nguyên n. Hãy tính giá trị tuyệt đối của n.

• Đầu vào: một số nguyên n.
• Đầu ra: giá trị tuyệt đối của số nguyên n.

Bản chất của bài toán này là bạn cần kiểm tra số nguyên n có nhỏ hơn 0 hay không. Nếu nhỏ hơn 0 thì bạn nhân giá trị của n cho -1 để chuyển thành số nguyên dương. Còn nếu n lớn hơn 0 thì bạn không cần làm gì cả. Sau cùng thì bạn in giá trị của n ra, đó cũng chính là giá trị tuyệt đối mà bạn cần.

Bài 2: Giải và biện luận phương trình bậc nhất: ax + b = 0

• Đầu vào: hai số nguyên a và b.
• Đầu ra: nghiệm của phương trình.

---

Bài 3. Vẽ lưu đồ (flowcharts) cho thuật toán nhập vào độ C (Celsius) và chuyển sang độ F (Fahrenheit). Biết rằng C/5 = (F-32)/9.

Phân tích: Nhập (Input) vào độ C; Xử lý (Process) là F = C * 1.8 + 32; Hiển thị (Output) độ F

Bài 4. Vẽ lưu đồ cho thuật toán nhập vào điểm toán, điểm lý và điểm hoá. Sau đó tính tổng điểm, điểm trung bình và hiển thị kết quả.

Phân tích:

Nhập vào điểm toán, điểm lý và điểm hóa; Xử lý là tính điểm tổng và điểm trung bình cộng; Hiển thị điểm tổng và điểm trung bình cộng.

Bài 5. Vẽ lưu đồ cho thuật toán tính chu vi, diện tích hình tròn. Hiển thị chu vi và diện tích sau khi tính.

Phân tích:

Nhập vào bán kính r; Xử lý là tính chu vi = 2*PI*r, diện tích = PI*r*r; Hiển thị chu vi và diện tích

Bài 6. Vẽ lưu đồ cho thuật toán tìm số lớn nhất trong 3 số a, b và c.

Phân tích:

Nhập vào 3 số thực; Xử lý tìm số lớn nhất bằng cách so sánh; Hiển thị số lớn nhất

Công cụ vẽ lưu đồ thuật toán (flowchart)

---

Để vẽ lưu đồ thuật toán thì bạn có thể sử dụng bất kỳ phần mềm nào có khả năng vẽ. Hoặc đơn giản hơn là dùng Word, PowerPoint cũng được. Tuy nhiên để cho dễ dàng thì mình đề nghị 02 phần mềm sau đây:

• Microsoft Visio: đây là phần mềm hỗ trợ vẽ kỹ thuật khá đa năng của Microsoft. Bạn có thể dùng phần mềm này để vẽ các dạng sơ đồ (bao gồm cả flowchart). Nhưng lưu ý là phần mềm này chỉ hỗ trợ bạn vẽ thôi, không hỗ trợ “chạy” thử trên sơ đồ bạn nhé.
• Crocodile Clips ICT: đây là cũng là phần mềm hỗ trợ việc vẽ sơ đồ và nhiều cái khác nữa. Điểm hay của phần mềm này là cho phép bạn “chạy” thử từng bước trên sơ đồ. Nhờ đó mà bạn sẽ nắm được cách hoạt động của sơ đồ dễ dàng hơn. Do đó mình đề xuất sử dụng phần mềm này để xây dựng sơ đồ trong quá trình học.